De Barend Ubbinkweg symboliseert de eeuwenoude verbondenheid tussen Ubbink en Doesburg. Maar wat gebeurt er vandaag de dag in deze straat? Wie zijn de bewoners en wat vertellen de historische gebouwen?
Terwijl automobilisten vanuit de Liemers over de Barend Ubbinkweg richting het hart van Doesburg razen, begint een school vissen aan de lange beklimming van de trap eronder. Bocht voor bocht en bak voor bak verruilen zij de IJssel voor de Oude IJssel. Het paaigebied in Duitsland lonkt.
De straat in het zuiden van de Hanzestad, bij het vijftigjarig jubileum van Ubbink vernoemd naar oprichter Barend Ubbink, is sinds 2019 niet langer alleen voor de mens een belangrijke verkeersader. Met de opening van de vispassage door minister Cora van Nieuwenhuizen bevindt zich in de Barend Ubbinkweg de grootste vistrap van Nederland. Vissen overbruggen hier door een lokstroom een hoogteverschil van zo’n 9 centimeter per bak en klimmen in totaal maar liefst 5 meter.
Daarmee is de Doesburgse vistrap uniek in Nederland én goed voor de biodiversiteit. ‘Decennia geleden zijn veel zoet-zoutovergangen dichtgemaakt om de mens tegen hoogwater te beschermen, maar voor trekvissen was dat een ramp’, vertelt ecoloog Matthijs de Vos van waterschap Rijn en IJssel in maart 2020 aan De Gelderlander. ‘Een vistrap zorgt ervoor dat vissen kunnen terugkeren op plekken waar ze ooit voorkwamen.’
Niet alleen blankvoorns, meervallen, brasems en windes maken gretig gebruik van de trap, zelfs de rivierprik is na een eeuw afwezigheid weer gespot in de Oude IJssel. Dat is een bijzondere vis. De rivierprik lijkt op een paling, is zo’n 25 centimeter lang en zuigt zich met de mond vast aan andere vissen. De Vos: ‘Het zijn bloedzuigers. Waar ze naartoe zwemmen? Dat weten we nog niet. Dit zijn de eerste in 100 jaar. We moeten afwachten.’
De vistrap – van bovenaf en vanuit de ondergrondse bezoekersruimte te bekijken en onderdeel van het sluizencomplex uit 1952 – is de grootste attractie aan de Barend Ubbinkweg. De straat telt slechts vijf adressen, maar herbergt niettemin mooie (historische) verhalen.
Zo ligt op nummer 2 de basis van Ubbink: Gieterij Doesburg. Het bedrijf is gelegen op een stuk vrijgekomen grond van een voormalig hoornwerk, het buitenwerk van de vesting, dat in 1701 is ontworpen door Menno van Coehoorn. Het was bedoeld om de toegangsweg vanuit het zuiden te verdedigen, maar is na de opheffing van de vesting Doesburg (1923) steeds verder bebouwd.
Tussen de vistrap en Gieterij Doesburg ligt een eeuwenoude exercitieloods. Vroeger was dit een onderdeel van de Mauritskazerne, die aan het begin van de Barend Ubbinkweg lag. Tegenwoordig zit er een winkel in herenkleding.
De kazerne werd in opdracht van prins Maurits in 1866 gebouwd, speciaal voor de zevenhonderd in Doesburg gelegerde militairen. De exercitieloods is een van de weinige gebouwen die nu nog herinnert aan die periode. Aan de tijd dat Doesburg eengarnizoensstad was. En aan de jaren dat militairen zich opfristen in hun eigen drijvende badinrichting in de IJssel.
Maar met de ingebruikname door de Duitsers in de Tweede Wereldoorlog is het lot van de kazerne bezegeld. Als de Canadezen tijdens de bevrijding van Doesburg in de nacht van 4 op 5 april 1945 de kazerne beschieten, gaat die in vlammen op, waardoor er nu bijna niets meer verwijst naar die bijzondere garnizoenstijd van Doesburg. Ja, de exercitieloods doet dat dus nog. Maar het is de vraag of iedere automobilist op de Barend Ubbinkweg oog heeft voor de grote cultuurhistorische waarde van het gebouw. Voor de verhalen achter de Barend Ubbinkweg. Of voor de klimmende vissen. Maar gezien de rood knipperende snelheidsmeter midden in de straat hebben de meeste bezoekers wel iets anders aan hun hoofd.
Nr. 2: Gieterij Doesburg
Nr. 6: Watersportvereniging de Oude IJssel (1938)
Nr. 9: Voormalige exercitieloods van de Mauritskazerne
Nr. 11: Administratiekantoor Rots
Nr. 13-17: Sluizencomplex Doesburg Oude IJssel (1952), waaronder de vispassage (2019)
